تحقیق هنر سفالگری در دوره سلجوقیان

تاریخچه‌ای از سلجوقیان تاریخچه‌ای از هنر ایران پیش از سلجوقی تحقیق هنر سفالگری در دوره سلجوقیان دنلود مقاله هنر سفالگری در دوره سلجوقیان سفال سفال گری سفال گری در دوره سلجوقی سفال مازندران مقاله هنر سفالگری در دوره سلجوقیان نقوش و ظروف سفالهای كردستان هنر سفالگری در دوره سلجوقیان

توضیحات :

تحقیق هنر سفالگری در دوره سلجوقیان در 27 صفحه در قالب Word قابل ویرایش

 

بخشی از متن :

مقدمه‌ای برسفال :

سفال یكی از خلاقیتهای ماندگار انسان از دورة نوسنگی تا دورة معاصر است. با طلوع دین اسلام، هنرهای مختلف به ویژه هنر سفالگری از اهمیت خاصی برخوردار گردید، و سفالگران با ابتكارات جدید، پیروی از شیوه‌های هنری گذشته و سنتهای محلی و الهام از آئین نو، صنعت سفالسازی را در بسیاری از مناطق این سرزمین پهناور به حداعلای شكوفایی رسانیدند.

تكامل هنر سفالگری اسلامی سالهای متمادی به طول انجامید، دراین رهگذر مراكز سفالسازی متعدد هریك با برخورداری از ویژگیهای خاص در اكثر شهرهای ایران پدید آمد. سفالینه های اسلامی متعلق به سده‌های سوم تا هفتم ه . ق غالباً در مراكزی چون كاشان، ری، سلطانیه، جرجان و نیشابور ساخته شد.

خلق الانسان من صلصال كالفخّار

خداوند انسان را از گل كوزه گری آفرید

 

تاریخچه‌ای از هنر ایران پیش از سلجوقی

ذوق هنری و مایه های نخستین هنردوستی در سرزمین ایران از زمان هخامنشیان و پیش از آن وجود داشته است. حجاریهای غنی و با عظمت و پرشكوه كه قبله گاه خاور باستان است و صنعتگران ماهر احساس زیبائی و نبوغ خود را در بسیاری از هنرها، خاصه ظروف فلزی و گلی نشان داده‌اند.

حجاریهای عظیم كه در سینة كوهها، لحظه‌های طلائی در هنر معماری، پارچه‌های ظریف با نقوش رنگ آمیز، ظروف فلزی برای مجالس، از ویژگیهای هنر ساسانی است.

ظهور اسلام، ارزشهای تازه و حدودی نو بوجود آورد و نبوغ تزئینی ایرانی راه تازه‌ای برای ابراز یافت. گچ بریها و تذهیبهای رنگارنگ پدیدار گشتند، هر خطاطی باعث بوجود آمدن احترام آمیزترین كتابها شد. خط بدوی عرب به ظرافت گرائید و توسعه یافت و اولین پیشرفتهای هنر خط در شهر كوفه انجام گرفت و خط كوفی نامیده شد. در فلزكاری و نقش روی فلز كه سابقة ایران به فلزكاری لرستان می‌رسد، در هر زمانی سبكی نو و حیرت انگیز به وجود آوردند و هنر سفالگری را به كمك نبوغ خود و تجاربی كه از آزمون سبكهای دیگران كسب كردند رونق بخشیدند.

(نظری به هنر ایران. پوپ) ص 26 تا 29)

A.A. POP

 

تاریخچه‌ای از سلجوقیان

ایران در قرن 5 هجری درخشنده‌ترین عهد تاریخ خود را با سلجوقیان بست. اینان قبایل ترك چادرنشینی بودند كه از جلگه‌های قرقیزستان آمده و با سرعت بسیار جذب فرهنگ و هنر ایران گردیده و بسیاری از عناصر آن را فرا گرفتند. (نظری به هنر ایران پوپ).

آنها نخست در خراسان حكومتی تشكیل دادند (430 هـ . ق) و اندكی بعد با گسترش قلمرو خود، نواحی مركزی ایران را نیز به تصرف در آورد، اصفهان را به پایتختی برگزیدند و از آن زمان، در مقابل خلاقت فاطمیان مصر كه نفوذشان تا بغداد ادامه داشت، به خلق اندیشه و تشكیلات منظمی در عالم اسلام پرداختند. (سفال ایرانی، لیلی رفیعی)

سه پادشاه این دوره، یعنی طغرل بیگ، آلپ ارسلان و ملكشاه سلجوقی دهقانی از طوس، خواجه نظام‌الملك طوسی، طراح بزرگ دولت سلجوقی یاری جستند و نه تنها در تاریخ ایران بلكه در تاریخ جهان اسلام و در سطح وسیعتری در تاریخ آسیا تأثیر بس گسترده‌ای نهادند.

این سلسله بر ایران، عراق، سوریه و آسیای صغیر با دولتهای وابسته به مدت 2 قرن حكمرانی نمودند. (نظری به هنر ایران، پوپ)

در قلمرو ایران زبان پارسی به عنوان زبان ملی و مظهر تمدن درخشان ایرانی، توسط سامانیان احیاء شده بود، به حیات و نفوذ خود ادامه داد. (سنال ایرانی، لیلی رفیعی)

دورة سلجوقی را می‌توان از درخشان ترین دوره‌های هنر اسلامی دانست. چهخ دراین عصر هنرهای مختلف مانند بافندگی فلزكاری، سالفسازی، گچبری و بالاتر از همه معماری به حد اعلای شكوفایی خود رسید.

سلجوقیان به تدریج علاقه مند به هنرهای مختلف گردیده، حمایت آنان، هنرمندان را قادر ساخت كه به توسعه هنر سفالسازی و فلزكاری با شیوه و سبك جدید بپردازند.

 

تاریخچه‌ای از سلجوقیان

عناصر عمده طرحهای تزئینی گچبرهای دوران سلجوقی، خطوط بی‌انتها و گردش اسلیمی و حروف كوفی، در زمینه تركیبات نباتی است. این نوع زینتها گذشته از گچبری‌ها در مقبرة سلطان سنجر (سدة ششم هجری) در مرو با آجر نیز انجام شده است. در خردگرد خراسان یكی از زیباترین كتیبه‌های كوفی دوره سلجوقی كه نام نظام‌الملك، وزیر اعظم سلطان آلپ ارسلان را دارد و به سالهای 455 تا 485 هجری قمری تعلق دارد در بقایای مدرسه‌ای پیدا شده است.

استعمال دو یا سه سطح مختلف تزئینی، از مختصات برجسته كاری دورة سلجوقی است.

طغرل پادشاه سلجوقی خط نویسی را نزدیكی از مسنوبین راوندی تحصیل كرد و سپس به نوشتن قرآن درسی جزو پرداخت كه صد دینار مغری صرف هر جزو آن شد. چون طغرل خود دراین راه می‌كوشید، مردم را نیز تشویق به خط نویسی می‌كرد. بیشتر خط نویسان این عهد به نوشتن قرآن یا تزئین طاق‌ها و رواق‌های مكانهای مذهبی پرداخته یا بر روی سفال و كاشی عمل می‌كرده‌اند. (سیف الله كامبخش فرد، سفال و سفالگری در ایران از ابتدای نوسنگی تا دوران معاصر).

 

تاریخچة سلجوقی :

سلجوقیان ساختمانهای خود را با طرحهای برجسته و گچبری‌ها تزئین می‌كردند و دیوارهای اتاقها را با كاشیهای رنگین درخشان می‌پوشاندند.

در ایران رنگ آمیزی از ضروریات است. زیرا كه بیشتر آن سرزمین، بیابان است و گلها و گیاهان در بهار دوران كوتاهی دارند و با فرارسیدن فصل گرما تنها زمین تشنه لب برجای می‌ماند. پس دیوارهای رنگین كاخها و محرابهای مسجدها می توانند جبران بیرنگی‌ها، طبیعت را بكنند و در هر فصلی یادگاری از بهار باشند.[1]

تاریخچه‌ای از سلجوقیان

مهمترین تحول در صنعت سفالسازی در عصر سلجوقی ابداع نوعی خمیر سفید شیشه برای ساخت ظروف سفالین است كه تقریباً شبیه خاك چینی دورة سونگ (Sung) چین بوده كه شهرت فراوانی در سفالسازی كشورهای خاور نزدیك داشته است.

ظروف ساخته شده از این ماده خمیر شیشه بسیار نازك بوده با پوشش لعاب قلیائی، رنگ شفافی به خود گرفته است.

ساخت ظروف یاد شده در شهرهای معروف چوی ری، كاشان جرجان و نیشابور متداول بوده است. (سفال ایرانی، محمد یوسف كیانی).

سفالسازات عهد سلجوقی و جانشین آنها خوارزمشاهیان ظروفی می‌ساختند كه در زمرة بهترین و زیباترین كارهای این صنعت بشمار می‌آیند. بسیاری از طرحها و شیوه‌های دوره‌های قبل را هنرمندان این دوره تكمیل كردند. طرق جدید تزئین از قبیل طرح مشبك، لعاب جلادار، حكاكی و برش و قالبگیری در مراكز مختلف ساخت سفال به كار می‌رفت. ری یكی از مراكز مهم این صنعت است.

پاره سفالهایی از نیشابور به دست آمده است كه بدنة سفید، نازك و سخت، بوم آماده و مناسبی را برای نوشته‌های كوفی و نسخ به طریق مشبك شده است. گاه این ظروف رنگ آبی تند یافته و برجسته كاریهایی در آنها شده است.

تصاویر مرغ و نوشته‌های ساده كوفی در صدراسلام نیز متداول بوده است. نقوش مسلط بر روی ظروف سفالین این دوره، تصاویر ما هم از مینیاتور بوده است. این نقوش، عموماً صحنه‌های مجلس پادشاهان را تصویر كرده است، گاهی هم مضنونهای مشخصی از وقایع مهم تاریخی، بزمها، زندگی عادی مردم و بویژه داستانهای شاهنامه فردوسی منعكس شده است. علاوه براین سفالگران مجالس شكار و سواركاری را به نشانة دلیری نقش می‌كردند. سفالسازی دراین دوره به نهایت پیشرفت از نظر ساخت و طرح رسید كه با حملة مغول اوایل قرن هفتم ه . ق نمونه‌هایی از آن از بین رفت.

مراكز سفالسازی سلجوقی

باید دانست كه امروزه مورخین برای تقسیم بندی سفالهای ایران از روشهای فنی گوناگون استفاده نموده‌اند. یعنی آن را برحسب دوره تقسیم كرده‌اند.

دستة دیگر آن را برحسب مراكز فنی كه احتمال می‌دهند در آنجا ساخته شده‌اند تقسیم نموده‌اند و دسته‌ای دیگر آن را برحسب نوع ساخت طبقه بندی كرده‌اند.

دراین مجال به قصد بررسی نقوش، كه هریك گویای روش خاصی بنابه منطقه ساخت و یا پیدایش خود هستند و این مناطق به شیوة نقش اندازی سبب تقسیمات ما شده‌اند كه شامل مناطقی چون :

- آذربایجان

- كردستان

- مازندران

- ری

- كاشان

- ساوه می باشند.

A Survey of Pershian Art 1

A.A PoP

 

 

---

[1] - تاریخ هنراسلامی – تألیف پرایس، كریستین، ترجمة رجب نیا، مسعود، انتشارات امیركبیر 1355 – ص 61.

 

فهرست مطالب :

مقدمه‌ای برسفال :

 

تاریخچه‌ای از هنر ایران پیش از سلجوقی

 

تاریخچه‌ای از سلجوقیان

 

تاریخچه‌ای از سلجوقیان

 

تاریخچة سلجوقی :

تاریخچه‌ای از سلجوقیان

مراكز سفالسازی سلجوقی

 

نقوش و ظروف سفالهای آذربایجان

سفال‌های آذربایجان

نقوش و ظروف سفالهای كردستان

 

نقوش و ظروف سفالهای مازندران

 

نقوش و ظروف سفالهای ری

شیوة مینیاتوری :

 

سفال كاشان :

 

ظروف كاشان

نقوش و ظروف سفالهای ساوه

عمده ترین نقوش سفالهای دورة سلجوقی

 

نقوش انسانی :